Jongeren tussen 15 en 25 jaar hebben eind 2020 opmerkelijk meer antidepressiva gebruikt. En dit ondanks een duidelijke daling aan het begin van de pandemie. Tegelijkertijd heeft de bevolking in het algemeen haar geestelijke gezondheidszorg uitgesteld en dit uitstel is nog niet volledig ingehaald. Dat blijkt uit een onderzoek van de Onafhankelijke Ziekenfondsen. "Deze gegevens bevestigen dat het dringend tijd is om iets te doen aan het geestelijk welzijn van de bevolking," klinkt het.

De Onafhankelijke Ziekenfondsen vergeleken drie belangrijke cijfers uit 2019 met 2020: de opnames in psychiatrische diensten, het beroep op raadplegingen van psychologen en psychiaters, en het gebruik van antidepressiva en antipsychotica.

Opnames in het ziekenhuis
"Onze gegevens tonen een merkbare daling van het aantal opnames in psychiatrische ziekenhuizen en psychiatrische diensten van algemene ziekenhuizen in het tweede kwartaal van 2020, als gevolg van de eerste golf van de pandemie (midden maart 2020)," staat er in het persbericht van de Onafhankelijke Ziekenfondsen. De ziekenhuizen beperkten zich toen tot de coronavirus-gerelateerde en spoedeisende zorg. Hierdoor stelden veel patiënten hun zorg uit. Dit geldt zowel voor de 15- tot 25-jarigen als voor de algemene bevolking. In de maanden die volgden, werd die uitgestelde zorg niet volledig ingehaald.

Raadplegingen bij de psycholoog en de psychiater
"Wat de raadplegingen betreft, zien we ongeveer hetzelfde als voor de ziekenhuisopnames aan het begin van de eerste golf. In het derde kwartaal van 2020 is een aanzienlijke stijging merkbaar, in vergelijking met de gegevens van 2019," aldus de Onafhankelijke Ziekenfondsen. Vooral in de groep 15- tot 25-jarigen valt die stijging op. De regering heeft gereageerd door telefoon- en videoconsultaties toe te staan en het positieve effect hiervan is op te merken aan het stijgend aantal raadplegingen. "In diezelfde periode werden ook de medische activiteiten weer opgestart. Maar ook het feit dat jongeren sterk zijn getroffen door de beperkende maatregelen na de pandemie, verklaart deze stijging. Zo blijkt de inhaalbeweging voor uitgestelde zorg flagranter te zijn bij de 15- tot 25-jarigen dan bij de rest van de bevolking."

Consumptie van geneesmiddelen
Voor de totale bevolking nam het gebruik van antidepressiva af aan het begin van de eerste golf en dit bleef zo. Bij jongeren tussen 15 en 25 jaar keerde dit gebruik terug naar het niveau van vóór de pandemie. "Vanaf het derde kwartaal van 2020 stellen we een lichte stijging vast van de aflevering van antidepressiva en antipsychotica bij jongeren. Het inhaalmanoeuvre voor uitgestelde behandeling met antidepressiva lijkt beter zichtbaar bij de 15- tot 25-jarigen, dan bij de rest van de bevolking."

"Staan aan vooravond van ongekende geestelijke gezondheidscrisis"
Uit het onderzoek blijkt dat veel geestelijke gezondheidsproblemen onbehandeld bleven of niet werden gediagnosticeerd als gevolg van de pandemie en haar effecten. "Het is mogelijk dat de wijdverspreide angst tijdens de eerste golf, gecombineerd met de gebrekkige zichtbaarheid van het aanbod in de geestelijke gezondheidszorg en de berichtgeving over het uitstellen van niet-urgente zorg mensen hebben aangezet om hun zorg te verschuiven." Een inhaalmanoeuvre van uitgestelde zorg is duidelijk zichtbaar (zij het onvolledig) op het vlak van de aflevering van geneesmiddelen, maar blijkt minder uitgesproken bij de ziekenhuisopnames. Dit doet de vraag rijzen of de geestelijke gezondheidszorg in wezen niet vooral een zaak van medicatie is .

"Hoe de bevolking dit juist ervaart, kunnen we (nog) niet afleiden uit onze gegevens over de terugbetaling van de geestelijke gezondheidszorg. Het zorgaanbod is niet altijd zichtbaar genoeg en het is geen sinecure om je weg te vinden in die doolhof. De stigmatisering van geestelijke gezondheidsproblemen en de daaruit voortvloeiende terughoudendheid van sommige doelgroepen om op zoek te gaan naar die specifieke zorg, mogen we niet uit het oog verliezen. Deze waarnemingen doen ons geloven dat we aan de vooravond staan van een ongekende crisis op het vlak van geestelijke gezondheid." De jongeren hebben het zeer moeilijk gehad op een cruciaal moment in de overgang van hun kindertijd naar volwassenheid.

Gratis sessie met psycholoog of therapeut
De Onafhankelijke Ziekenfondsen pleiten daarom voor een betere voorlichting over geestelijke gezondheid en voor een betere zichtbaarheid van de bestaande diensten. "Onze ziekenfondsen nemen tijdens deze crisis hun rol ter harte: ze ondersteunen en informeren hun leden. Daarom zijn er ‘luisterlijnen’ opgezet; dit zijn digitale platforms die 5 gratis sessies met een psycholoog of therapeut aanbieden. De Onafhankelijke Ziekenfondsen blijven investeren in deze instrumenten en we bekijken momenteel of het niet mogelijk is om deze diensten uit te breiden. Met deze reflectie willen wij onderstrepen dat het echt belangrijk is om extra aandacht te besteden aan geestelijke gezondheidszorg van onze jongeren."