Kortgestrafte veroordeelden uit de Genkse regio zullen in de toekomst hun straf kunnen uitzitten in een detentiehuis. Dat is een kleinschalige strafinstelling waar de focus, veel meer dan in een klassieke gevangenis, ligt op zelfredzaamheid, verantwoordelijkheid en reïntegratie in de samenleving zonder te hervallen in strafbare feiten. Eén van de plaatsen waar zo’n detentiehuis zal gerealiseerd worden, is de site van de oude rijkswachtkazerne in de Vennestraat in Genk. 

Er wordt gekozen voor snelle unitbouw. Deze methode, aan de hand van prefabelementen, maakt het mogelijk op korte termijn een kwalitatief gebouw neer te poten. De ministerraad keurde vorige week het raamcontract hiervoor goed. Door deze kaart te trekken, willen minister Van Quickenborne en staatssecretaris Mathieu Michel de detentiehuizen sneller realiseren.

Korte straffen opnieuw uitvoeren
Sinds de jaren ‘70 worden korte straffen in ons land systematisch niet uitgevoerd. Tot voor kort werden straffen onder 3 jaar niet uitgevoerd of omgezet in elektronisch toezicht. Dit moest de druk op de chronisch overbevolkte gevangenissen doen afnemen. Het bracht echter straffeloosheid met zich mee waardoor beginnende criminelen zich onaantastbaar waanden. Ze werden niet op tijd gecorrigeerd en bleven onuitgevoerde celstraffen opstapelen, tot ze plots jarenlang de cel in moesten bij overschrijding van de grens van 3 jaar. De maatregel zorgde ook voor neveneffecten: magistraten spraken zwaardere celstraffen uit of grepen sneller naar voorhechtenis. Contradictorisch genoeg mondde de niet-uitvoering van korte straffen uit in nog meer overbevolking en recidive. 

Minister Van Quickenborne wil die spiraal doorbreken door de korte straffen opnieuw consequent uit te voeren. Dit is het geval sinds 1 september 2022 voor de straffen tussen 2 en 3 jaar en sinds 1 september 2023 voor de straffen tussen 6 maanden en 2 jaar. Zo komt er een einde aan straffeloosheid en zal de druk op de gevangenissen op lange termijn afnemen.

Niet elke gedetineerde mag naar detentiehuis
De uitvoering van de korte straffen moet in de toekomst voornamelijk in detentiehuizen gebeuren. Deze gesloten instellingen zijn nieuw sinds deze legislatuur. Enkel veroordeelden die minder dan 3 jaar cel opliepen, een laag risicoprofiel hebben én gemotiveerd zijn om hun leven te beteren, mogen er plaatsnemen. Wie een straf uitzit voor terreurfeiten of zedenmisdrijven komt niet in aanmerking. Ook wie zich er misdraagt, vliegt terug naar een gewone gevangenis.

Nadruk ligt op reïntegratie
Hoewel er niemand zomaar binnen en buiten kan, is het regime in een detentiehuis veel meer gericht op verantwoordelijkheden en reïntegratie dan in een klassieke gevangenis. De focus ligt op zelfredzaamheid, het leren samenleven, het hebben van een dagstructuur, het volgen van opleidingen, het zoeken naar werk en het vinden van onderdak. Er wordt niet langer gesproken over gedetineerden, maar iedereen in een detentiehuis is een bewoner. Ze staan zelf in voor huishoudelijke taken zoals samen koken, poetsen en de was. Detentiebegeleiders helpen om hun leven opnieuw op de rails te krijgen. Vanaf dag 1 worden zij klaargestoomd voor een leven zonder herval in criminele feiten. De staf bestaat uit directie en administratie, maatschappelijk assistenten, psychologen en detentiebegeleiders. Inmiddels zijn er twee detentiehuizen open: in Kortrijk en in Vorst. Het komende jaar staan Olen, Zelzate en Ninove op de planning. Het detentiehuis van Kortrijk is inmiddels een jaar operationeel en er is bewezen dat dit kan zonder overlast voor de buurt.

Detentiehuis op de site van de oude rijkswachtkazerne
Ook Genk krijgt haar detentiehuis, op de site van de oude rijkswachtkazerne in de Vennestraat 461. De stad Genk, de Regie der Gebouwen en Justitie kwamen hierover tot een akkoord voor een gebouw met plaats voor 40 bewoners. Het is de bedoeling om de samenwerking aan te gaan met lokale partners zoals onder andere de stad, onderwijsinstellingen en bedrijven.

Burgemeester Wim Dries: "Geen vragende partij, maar nemen onze verantwoordelijkheid"
"Net als wellicht bij andere lokale besturen, waren ook wij geen vragende partij voor een detentiecentrum in onze stad, maar we nemen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid op. Voor ons is het vooral belangrijk de gewone gang van zaken in de buurt te kunnen verzekeren. Daar zullen we dan ook alles aan doen", zegt burgemeester Wim Dries. "Daar hebben we dan ook al vaak over gesproken met de FOD Justitie", valt schepen van Wonen, Wijken en Participatie, Alessandro Cucchiara, de burgemeester bij. "Al onze bezorgdheden met betrekking tot veiligheid en eventuele overlast, hebben we aan de FOD overgemaakt. Dit wordt ook door hen op de voet opgevolgd wanneer het detentiehuis opent. En wij waken erover dat er snel ingegrepen wordt bij eventuele moeilijkheden."

Op woensdag 13 september vindt in de Stadsschouwburg een infoavond plaats voor de buurtbewoners van het Genkse detentiehuis. Zij hebben een uitnodiging en brochure in de bus gekregen. Inschrijven is verplicht. Na een toelichting kunnen de bewoners vragen stellen aan het stadsbestuur en Justitie.

Unitbouw moet in 2024 klaar zijn
Een van de gebouwen op de site in de Vennestraat wordt gesloopt en vervolgens zal het detentiehuis worden opgetrokken aan de hand van unitbouw, waarbij men gebruik maakt van prefab bouwonderdelen. Het voordeel hiervan is dat men het detentiehuis snel kan opleveren en in gebruik nemen. De oplevering is immers al voorzien in 2024. Uiteraard zijn dezelfde beveiligingsmaatregelen voorzien als in de reeds bestaande detentiehuizen. De bouw gaat van start na de goedkeuring van de nodige omgevingsvergunning.